Η βαθμοθηρία στο Ελληνικό Σχολείο

Επιθυμία των παιδιών ή ανάγκη των γονιών;

της Εύας Ευσταθιάδου

Ο Μ. είναι 15 ετών. Άριστος μαθητής, σημαιοφόρος, παίρνει διαρκώς βραβεία σε μαθητικούς διαγωνισμούς. Η μητέρα του λέει και ξαναλέει «όταν πας στο Χάρβαρντ θα κάνεις αυτό και εκείνο και θα πετύχεις το τρίτο». Δεν αναφέρεται καν σε ποια σχολή θα πάει ο νεαρός, αρκεί ο πάπυρος που θα κρεμαστεί στο σαλόνι να έχει υπογραφές του Χάρβαρντ. Όταν της επισημαίνουν ότι το παιδί είναι μοναχικό, απαντά πως «ο Μ. είναι παιδί θαύμα και τον ζηλεύουν, γι’ αυτό δεν μπορεί να κάνει φιλίες».

Ξεχνά βέβαια να πει πως ο Μ. διαβάζει διαρκώς γιατί φοβάται τις αντιδράσεις της: στην υποψία κακού βαθμού, η μητέρα κλαίει και απειλεί ότι «θα πεθάνει με αυτά που της κάνουν». Όχι, δεν είναι πρωταγωνίστρια σε ασπρόμαυρη ταινία του 1950. Την τελευταία φορά που το παιδί δεν κέρδισε σε μαθητικό διαγωνισμό, το έκλεισε στην αποθήκη, μέχρι να συμμορφωθεί.

Ζούμε στην εποχή που πολλά παιδιά μαθαίνουν δύο γλώσσες από το δημοτικό, κυνηγούν τους μαθητικούς διαγωνισμούς, παρακολουθούν summer camps ρομποτικής και ταυτοχρόνως παίζουν μουσικά όργανα/συμμετέχουν σε θεατρική ομάδα/ καλλιτεχνικό εργαστήρι ζωγραφικής. Σε αυτό το σημείο να πω ότι τα παιδιά που γνωρίζω και κάνουν όλα τα προαναφερθέντα, δεν είναι 1 ή 2 χαρισματικά παιδιά, ούτε μαθητές ιδιωτικών σχολείων. Είναι αρκετοί σε αριθμό και όλοι φοιτούν σε δημόσια σχολεία. Ευτυχώς, κάποια από αυτά όντως θέλουν να ασχολούνται με τόσες δραστηριότητες και ταυτόχρονα να αριστεύουν στα μαθήματα. Δυστυχώς, δεν είναι λίγα τα παιδιά που τα κάνουν αυτά, ύστερα από αυστηρή καθοδήγηση των γονιών τους.

Τι κερδίζουν από αυτή τη συμπεριφορά οι γονείς; Νιώθουν ότι κάνουν κάτι καλά. Είναι άτομα που ολοκληρώνονται μέσα από τις επιτυχίες των παιδιών, τα οποία συχνά αντιμετωπίζουν ως προέκταση του εαυτού τους. Μέσα από τις επιτυχίες του Κωστάκη, ο γονιός βλέπει να εκπληρώνονται τα δικά του χαμένα όνειρα ή σβήνει το βάρος δικών του αποτυχιών. Για άλλη μια φορά η ιστορία της μάνας που έγινε θυσία για να έχουν τα παιδιά της τα πάντα, δίνει το παρόν. Άλλες φορές, θεωρούν ότι είναι προαπαιτούμενο του ρόλου τους να εξασφαλίσουν με κάθε κόστος μια «καλή» μόρφωση στα παιδιά και να πιέζουν για αυτήν (και οι δικοί μας οι γονείς ήταν αυστηροί, τι πάθαμε;). Τι κρίμα όμως που κανείς δεν ρωτάει αυτά τα παιδιά αν θέλουν αυτές τις θυσίες ή αν όντως έχουν αυτά τα όνειρα!

Η βαθμοθηρία όμως, δεν μπορεί να κρατήσει για πάντα. Τις περισσότερες φορές, τα παιδιά καταρρέουν από το βάρος της πίεσης και κάπου στις αρχές του λυκείου παρατάνε τις περισσότερες εξωσχολικές δραστηριότητες. Απολύτως λογική αντίδραση, αφού δεν γίνεται ένας άνθρωπος να ενδιαφέρεται ισόποσα για χορό, μαθηματικούς διαγωνισμούς και κινέζικα. Εξίσου συχνά, πολλά «παιδιά – θαύματα» βλέπουν εμφανή πτώση βαθμών στο λύκειο που τα μαθήματα είναι δυσκολότερα και οι απαιτήσεις ουσιαστικότερες. Χωρίς να υποστηρίζω ότι οι βαθμοί είναι αλάθητοι δείκτες των γνώσεων ή των ταλέντων ενός παιδιού, δεν γίνεται να μην παρατηρήσω πως πολλοί μαθητές του 20 ξαφνικά στο Λύκειο έχουν εμφανώς μικρότερες επιδόσεις. Φυσικά, σε αυτό ευθύνεται και το ελληνικό σχολείο, που συχνότατα μοιράζει αφειδώς βαθμούς στους καλούς μαθητές. Έτσι, σε μια τάξη γυμνασίου μπορεί να υπάρχουν δέκα μαθητές με βαθμό πάνω από 18,5, κάτι που δημιουργεί μη ρεαλιστικές προσδοκίες για το μέλλον.

Η βαθμολογική πτώση ή η αποτυχία στις Πανελλήνιες δεν είναι τα μόνα αποτελέσματα της βαθμοθηρίας. Τα παιδιά που ασχολούνται με τόσες παράλληλες δραστηριότητες, δύσκολα παθιάζονται με κάτι από όλα αυτά. Συχνά δε, μαθαίνουν να αντιμετωπίζουν τις ξένες γλώσσες, τις τέχνες και τα αθλήματα ως άλλο ένα μάθημα που πρέπει να τα πάνε καλά και όχι ως εργαλεία για να βελτιωθούν ως άνθρωποι. Έτσι, πάλαι ποτέ πολυπράγμονες μαθητές γίνονται βαριεστημένοι φοιτητές και ενήλικες που δεν διαβάζουν ούτε μενού στο εστιατόριο γιατί έχουν μπουχτίσει από την πίεση. Οκ, δεν μπορώ να γενικεύω αλλά όλοι ξέρουμε τέτοιες περιπτώσεις, έτσι δεν είναι;

Τι μπορώ να κάνω αν είμαι παιδί και με πιέζουν για βαθμούς; Να μιλήσεις. Πες τους ξανά και ξανά ότι δεν σε βοηθά αυτή η συμπεριφορά. Αν κάποια εξωσχολική δραστηριότητα δεν σε ενδιαφέρει πια, σταμάτα την. Αν θες να ξεκινήσεις κάτι άλλο, πες το. Αν το άγχος σε καταβάλει, πες το. Οι περισσότεροι γονείς θέλουν το καλό των παιδιών τους και όντως πιστεύουν πως πρέπει να πιέζουν. Αν κανείς δε τους το εξηγήσει, πως θα καταλάβουν ότι σκέφτονται λάθος;

Τι μπορώ να κάνω αν είμαι γονιός; Αποστασιοποιήσου από το θέμα των βαθμών και σκέψου. Γιατί είναι σημαντικοί για σένα οι μεγάλοι βαθμοί; Τι θα συμβεί αν πάρει κάτι λιγότερο από το αναμενόμενο; Οι εξωσχολικές δραστηριότητες των παιδιών επιλέχθηκαν από τα ίδια; Πότε είναι η τελευταία φορά που ρώτησες πως περνούν στο σχολείο και όντως άκουσες την απάντηση; Ο αριστούχος γιος σου, έχει αποκτήσει δεξιότητες για την ζωή ή απλά παπαγαλίζει πράγματα που δεν μπορεί να εφαρμόσει στην καθημερινότητα του; Η κόρη που μαζεύει πτυχία στις γλώσσες όντως έχει έφεση ή το κάνει γιατί έχει ταυτίσει την αποδοχή σας με τους βαθμούς; Οι βαθμοί δεν είναι γραμματόσημα για να τα κάνουμε συλλογή και οι απειλές για ενδεχόμενη αποτυχία δεν μείωσαν ποτέ το άγχος κανενός μαθητή. Ούτε τον έκαναν να μάθει γρηγορότερα την άλγεβρα. Άλλωστε, αν θες τα παιδιά σου να είναι εργατικά και στοχοπροσηλωμένα, μπορείς να το ζητήσεις μέσα από το παράδειγμα σου. Τα παιδιά βλέπουν.

Τι μπορώ να κάνω αν είμαι δάσκαλος; Το ελληνικό σχολείο είναι βαθιά βαθμοθηρικό. Τα παιδιά διδάσκονται μεγάλο αριθμό μαθημάτων και παίρνουν βαθμούς ακόμα και στα μαθήματα καλλιτεχνικών ή γυμναστικής. Ξέρω ότι η αλλαγή στο εκπαιδευτικό σύστημα πρέπει να είναι εκ βάθρων και ο δάσκαλος δεν μπορεί να παλεύει μόνος του σαν άλλος δον Κιχώτης. Μπορούμε όμως, να ξεφύγουμε από τον ρόλο της αυθεντίας και όσοι έχουμε την τύχη να διδάσκουμε μαθήματα που επιτρέπουν την συζήτηση, να την επιδιώκουμε. Επίσης, όταν μιλάμε με τους γονείς αντί να αναφέρουμε ξερούς βαθμούς διαγωνισμάτων, μπορούμε να αναφερόμαστε στις δεξιότητες που απέκτησαν οι μαθητές, την αλλαγή στον χαρακτήρα, την βελτίωση της κοινωνικοποίησης. Άραγε, τα παρατηρούμε αυτά; Μπορούμε να περάσουμε το μήνυμα σε γονείς και μαθητές ότι δεν εκτιμάμε τα παπαγαλάκια αλλά τα παιδιά που αναρωτιούνται, αμφισβητούν, διαβάζουν κάτι ωραίο και θέλουν να το μοιραστούν. Φυσικά, θα βάλουμε διαγωνίσματα και θα εξετάσουμε μάθημα, αλλά γιατί να φερόμαστε σε παιδιά δημοτικού ή γυμνασίου σαν να είναι ήδη υποψήφιοι Πανελληνίων; Άλλωστε, όλα τα παιδιά ούτε θέλουν ούτε μπορούν να γίνουν άριστοι μαθητές και χρέος μας είναι να τα βοηθήσουμε να φτάσουν στην κορυφή των δυνατοτήτων και των ταλέντων τους.

Όλοι μας πρέπει να καταλάβουμε ότι οι βαθμοί είναι υποκειμενικοί και συχνά δεν αντανακλούν τις γνώσεις των παιδιών. Επίσης, πρέπει να καταλάβουμε ότι ο φόβος της τιμωρίας μπορεί να αυξήσει τους βαθμούς αλλά αυτό είναι μια πρόσκαιρη λύση. Το φοβισμένο παιδί σπάνια αποκτά εσωτερικά κίνητρα και μαθαίνει να καταλαβαίνει την αξία του μόνο μέσα από την αποδοχή των άλλων. Αν το παιδί καταλάβει την αξία της μόρφωσης, από μόνο του θα χαίρεται ή θα λυπάται για τους βαθμούς και μόνο του θα ζητήσει βοήθεια. Έτσι, θα δημιουργηθεί ένας ενήλικας που μπορεί να θέτει προσωπικούς στόχους και πλάνα δράσης για να τους υλοποιήσει.

πηγή: ampa.lifo.gr

σχετικός σύνδεσμος : Η βαθμοθηρία στο Ελληνικό σχολείο. Τι λένε οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί.