Πανελλαδικές εξετάσεις δίνει όλη η οικογένεια ή μόνο ο μαθητής;

Γράφει η Μάντζιου Βασιλική*

Πολλοί από τους γονείς έχοντας το βιώσει και οι ίδιοι γνωρίζουν καλά ότι οι Πανελλαδικές εξετάσεις είναι μια πολύ απαιτητική και αγχωτική διαδικασία.

Η περίοδος των εξετάσεων αποτελεί μια περίοδος που ο έφηβος αξιολογείται για τη 12χρονη ακαδημαϊκή του πορεία και καλείται να αποχαιρετήσει τη σχολική ζωή, να δοκιμαστεί, να πάρει αποφάσεις. Και η διαδικασία αυτή είναι φυσιολογικό να συνοδεύεται από ψυχολογική φόρτιση, αγωνία για το μέλλον, ανασφάλεια, φόβο και άγχος για το άγνωστο. Η επιτυχία ή η αποτυχία σηματοδοτεί και την είσοδο ή όχι στην ανώτατη εκπαίδευση και σημαίνει την εκπλήρωση των ονείρων του εφήβου και την αρχή για την κατάκτηση της αυτονομίας και την ενήλικη ζωή. 

Κοντά στους μαθητές που δίνουν πανελλαδικές είναι οι καθηγητές, οι φίλοι μα πάνω από όλους οι γονείς. Οι γονείς, βιώνουν την περίοδο των εξετάσεων με την ίδια αγωνία και το ίδιο άγχος. Για εκείνους, η επιτυχία στις εξετάσεις του παιδιού είναι μια επιβεβαίωση ότι οι ίδιοι τα έχουν καταφέρει ως γονείς και συχνά μέσα από την επιτυχία του παιδιού ικανοποιούν και τα δικά τους όνειρα.

Όμως είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουν πως οι Πανελλαδικές εξετάσεις είναι μία από τις πολλές εξετάσεις που καλείται ο κάθε άνθρωπος να δώσει στη ζωή του, δεν είναι εξετάσεις ζωής, απλά κρίνουν τις επιδόσεις του παιδιού σε ένα συγκεκριμένο γνωστικό πεδίο. Αποτελούν δε, μια καλή ευκαιρία να μάθουν στο παιδί τον τρόπο να αντιμετωπίζει τις εξετάσεις που θα κληθεί να δώσει στην πορεία της ζωής του.

Η περίοδος όπου οι νέοι άνθρωποι καλούνται να συμμετάσχουν στις Πανελλαδικές Εξετάσεις είναι μία περίοδος στην οποία συμβαίνουν πολλές και έντονες αλλαγές τόσο σε συναισθηματικό και γνωστικό, όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Παράλληλα είναι η περίοδος εκείνη όπου ο καθένας θέτει στόχους, κάνει όνειρα, προσπαθεί να αυτονομηθεί, και να δημιουργήσει τη δική του ταυτότητα σε σχέση με την οικογένεια, τις διαπροσωπικές σχέσεις, τις σχέσεις με το άλλο φύλο, τις αξίες. Είναι η εφηβεία.

Οι έντονες αυτές δυσκολίες που παρουσιάζει η περίοδος της εφηβείας σε συνδυασμό με τις υπερβολικές απαιτήσεις των πανελλαδικών εξετάσεων είναι φυσιολογικό να κινητοποιούν το άγχος.

Πολύ συχνά πίσω από το άγχος του έφηβου κρύβεται ο φόβος «μήπως αποτύχω», «μήπως δεν είμαι αρκετά ικανός», «μήπως απογοητεύσω τους γονείς μου». Εκδηλώνεται ως μια συγκινησιακή κατάσταση, στη οποία το άτομο ζει με μία αναταραχή σωματική, μία απειλή ή έναν κίνδυνο που τον συλλαμβάνει σαν άμεσο και αναπόφευκτο. Το άγχος βέβαια, είναι ένας μηχανισμός που μας κινητοποιεί σε απαιτητικές καταστάσεις να καταβάλουμε το μέγιστο των προσπαθειών μας όταν είναι φυσιολογικό και δημιουργικό. Το άγχος γίνεται επικίνδυνο και μπορεί να κάνει κακό, μόνο όταν κάποιος δεν μπορεί πια να το ελέγξει, γιατί τότε..... «Περιορίζει την πραγματική ικανότητα για επίδοση και κάνει να υποφέρει».

Το άγχος των εφήβων κατά την εξεταστική περίοδο συνήθως εκδηλώνεται είτε ψυχοσωματικά (κεφαλαλγίες, κοιλιακά άλγη, δερματικά εξανθήματα, διαταραχές διατροφής-ύπνου, ταχυκαρδίες, εφίδρωση, ναυτία, μυϊκή υπερένταση), είτε πνευματικά - διανοητικά (αρνητικές σκέψεις, αδυναμία συγκέντρωσης, ασθενής μνήμη, μείωση αυτοπεποίθησης), είτε συναισθηματικά: (ευσυγκινησία, ευερεθιστικότητα, αίσθημα αποτυχίας), είτε με συμπτώματα που σχετίζονται με τη συμπεριφορά (διαρκής εκνευρισμός, ευερεθιστικότητα, υπερβολικό κάπνισμα, αυξημένη χρήση αλκοόλ).

Τα συμπτώματα αυτά, είναι συνέπεια της μεγάλης πίεσης των ημερών, και οι γονείς θα παίξουν σημαντικό ρόλο στην κατανόησή και στην αντιμετώπιση τους, καθώς είναι εκείνοι που μπορούν να συμπαρασταθούν στον έφηβο, να ακούσουν τους φόβους του και τις αγωνίες του, να μοιραστούν τις σκέψεις του, και να του παρέχουν ένα πλαίσιο ασφάλεια και συναισθηματικής υποστήριξης.

Για να συμβεί αυτό οι γονείς οφείλουν να είναι ενήμεροι για το πώς οι δικές τους προσδοκίες σε σχέση με τα παιδιά επηρεάζουν και τη στάση των παιδιών απέναντι στις εξετάσεις και επιτείνουν το άγχος και να αποσυνδέσουν την επιτυχία ή αποτυχία των παιδιών στις εξετάσεις με την δική τους επιτυχία ή αποτυχία ως γονείς. Αν ο γονιός είναι αγχωμένος, ο έφηβος θα γίνει αποδέκτης του άγχους αυτού και θα νιώσει πως οι γονείς δεν μπορούν να ακούσουν τους φόβους και τις αγωνίες του.

 Είναι πολύ σημαντικό για τον έφηβο να υπάρχει ένας γονιός που θα ακούσει, θα κατανοήσει, θα υποστηρίξει, θα έχει υπομονή, θα είναι δεκτικός, δε θα υποτιμάει και δε θα επικρίνει τα συναισθήματα του έφηβου.

 Η ενθάρρυνση στο να μιλήσει ο έφηβος και να εκφράσει τις σκέψεις και τα συναισθήματα του είναι ένας ιδιαίτερα αποτελεσματικός τρόπος επικοινωνίας. Η επιβεβαίωση από το γονιό ότι η σχέση τους δεν εξαρτάται από την επιτυχία του ή την αποτυχία του στις εξετάσεις, ότι η αξία του ως άνθρωπος δεν εξαρτάται από τα αποτελέσματα και ότι αν κάτι δεν πάει καλά στις εξετάσεις ο γονιός θα στενοχωρηθεί, γιατί δεν ανταμείφτηκαν οι κόποι του έφηβου κι όχι γιατί τον απογοήτευσε λειτουργεί βοηθητικά στη μείωση του άγχους που μπορεί να οφείλεται στο φόβο ότι δε θα φανεί αντάξιος των προσδοκιών των γονιών και θα τους απογοητεύσει. Ο γονιός οφείλει να διδάξει στο παιδί από νωρίς πως κάθε αποτυχία μπορεί να είναι ευκαιρία για μάθηση, ευκαιρία να δούμε τι θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά.

Για να υπάρξει όμως το πλαίσιο που θα επιτρέψει αυτή την επικοινωνία ανάμεσα στο γονιό και στον έφηβο θα πρέπει η σχέση με τα παιδιά να χτίζεται καθημερινά από την πρώτη στιγμή της γέννησης. Η ουσιαστική σχέση με το παιδί επιτρέπει το κλίμα της εμπιστοσύνης και της υποστήριξης καθημερινά και σε κάθε δραστηριότητα της οικογένειας.

Ας μην ξεχνάμε πως οι εξετάσεις αποτελούν ένα κομμάτι στη ζωή του έφηβου και της οικογένειας του και όχι την ίδια την ζωή  !!!

* Η Μάντζιου Βασιλική είναι Ψυχολόγος (Ms) και Υπαρξιακή Οικογενειακή θεραπεύτρια

Πηγή: www.psychologynow.gr