Επίλυση συγκρούσεων στο Σχολείο.

Μια καλή πρακτική διαμεσολάβησης για την αντιμετώπιση φαινομένων bullying ή συγκρούσεων στη σχολική μονάδα.

της Σουμέλας Χατζηλαζαρίδου

Ονομάζομαι Σουμέλα Χατζηλαζαρίδου και είμαι η Διευθύντρια του 4ου Γυμνασίου Αργυρούπολης « Αργοναύτες»  από το καλοκαίρι του 2011. Επιθυμώ να καταθέσω μια καλή πρακτική που ακολουθώ όταν συμβαίνουν συγκρούσεις ή κρούσματα bullying στο σχολείο μου, με σκοπό να βοηθήσει ίσως και άλλους συναδέλφους. Eίναι καλό οι καλές πρακτικές να διαχέονται και  όχι να μένουν μόνο στους κατόχους τους. Η πρακτική αυτή που  εφαρμόστηκε στο Γυμνάσιο, έλυσε πολλά προβλήματα που αντιμετώπισα όταν ανέλαβα τη Δ/νση του σχολείου, πολλά λιμνάζοντα για χρόνια προβλήματα και έτυχε της αποδοχής και της ικανοποίησης εκ μέρους των γονιών για την επίλυση του χρόνιου εκφοβισμού που υφίσταντο τα παιδιά τους στο παρελθόν. Δεν θα αναφερθώ σε θέματα ποινής παρά μόνο στη διαμεσολάβηση για τη λήξη της σύγκρουσης ή του bullying.

 Την καταθέτω τώρα  διότι έχει περάσει αρκετός χρόνος από το 2011 που την εφαρμόζω και είναι πλέον ορατά τα  αποτελέσματα στο σχολείο μου. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι να υπάρχει στο σχολείο δημοκρατικότητα σε όλες τις διαδικασίες  και τις σχέσεις και ο Διευθυντής να μην έχει κλειστή την πόρτα του (ουσιαστικά και μεταφορικά). Γνωρίζω ότι απαιτεί αρκετό χρόνο η εφαρμογή της, μακροχρόνια όμως τα αποτελέσματα είναι εκπληκτικά. Δεν ντρέπομαι να πω  ότι όταν άρχισα να την εφαρμόζω είχα πολλές αντιρρήσεις αλλά και κοροϊδίες από συναδέλφους μου στο σχολείο, που προτιμούσαν την τιμωρία, (όχι ότι δεν υπήρχε και τιμωρία) από το διάλογο, γιατί βέβαια είναι πιο εύκολο και πιο γρήγορο να  τιμωρήσεις  με μια αποβολή. Τώρα γνωρίζω ότι όλοι εκτιμούν το αποτέλεσμα.

Περίπτωση

Όταν συμβεί ένα γεγονός  παραβατικής συμπεριφοράς ενός μαθητή εναντίον ενός άλλου πχ βρίσει χυδαία, αυτόν ή την οικογένειά του, τον χτυπήσει, του δημιουργήσει φθορές ή ακόμα και αν του κλέψει πράγματα έρχεται πρώτα στο γραφείο του Διευθυντή το «θύμα». Συνήθως είναι αναστατωμένος και επιθυμεί να εκδικηθεί. Αν έχει χτυπήσει, πρώτα τον  περιθάλπεις και μετά σου εξιστορεί το γεγονός και την αιτία του. Μιλάς ήρεμα και αργά όσο και αν ο μαθητής είναι εξαγριωμένος, διότι έτσι θα πέσουν οι τόνοι του, επαναλαμβάνοντας : «πιο ήρεμα, πιο ήρεμα». Σχηματίζεις μια πρώτη εικόνα για το γεγονός που δεν σημαίνει ότι είναι απαραίτητα η πραγματική. Του ζητάς να έρθουν οι μάρτυρες του συμβάντος να σου το περιγράψουν. Επίσης του ζητάς να σου πει ποιοι είναι οι φίλοι του που μπορεί όμως  να μην ήταν παρόντες στο συμβάν και τους ρωτάς το λόγο για τον οποίο πιστεύουν ότι  έγινε αυτό το γεγονός. Μάρτυρες και φίλους τους ειδοποιεί κάποιος άλλος μαθητής και όχι ο ίδιος. Του δηλώνεις ότι θα ενημερώσεις τους  γονείς του. Αν αντιδράσει και σε παρακαλέσει να μην το κάνεις, πρέπει να υποψιαστείς ότι κάτι συμβαίνει.

  Από αυτή την «ανάκριση» συχνά προκύπτουν πράγματα που ούτε φαντάζεσαι, πχ ένα παιδί να είναι θύμα συστηματικού εκφοβισμού και καταπίεσης  από το Δημοτικό και να συνεχίζεται στο Γυμνάσιο, να αλλάξουν ρόλους ο «θύτης » και το «θύμα», να υπάρχει όχι ένας «θύτης» αλλά περισσότεροι και να τους κρύβει, να έχει πέσει θύμα εκβιασμού, να είναι θύμα ενδοοικογενειακής βίας και να έχει αποδεχτεί το ρόλο του κλπ.

Ενδεχομένως υπάρχει σοβαρή κατάσταση στο σπίτι, μια ασθένεια, κακές σχέσεις, ανεργία, ενδοοικογενειακή βία.

Μετά καλείς το «θύτη» και επαναλαμβάνεις την ίδια διαδικασία με τους μάρτυρες και τους φίλους του. Συχνά έρχονται και άλλα παιδιά που δεν ανήκουν σε καμιά από τις παραπάνω κατηγορίες και σου εκμυστηρεύονται πράγματα που θα σε βοηθήσουν να σχηματίζεις μια σφαιρική εικόνα της κατάστασης.

Οι ερωτήσεις που απευθύνεις στο κατάλληλο πρόσωπο ανάλογα με τη θέση του στα γεγονότα είναι: Εσύ, τι θα έκανες αν ήσουν στη θέση του; Είσαι ικανοποιημένος; Θα ήθελες να σου έκαναν (ή να σου έλεγαν) το ίδιο, σε σένα ή στην οικογένειά σου; Πως βλέπεις να συνεχίζεις τις σχέσεις σου με τους άλλους ανθρώπους; με τον ίδιο τρόπο; Έχεις βιώσει βία λεκτική ή σωματική στο παρελθόν;

Στη συνέχεια τους καλείς όλους μαζί : το «θύμα»,  το « θύτη» , από ένα φίλο τους και ένα μάρτυρα. Περιγράφει ο καθένας  το γεγονός από την πλευρά του και ολοκληρώνεται  η εικόνα του παζλ. Ζητάς από τους δύο τους να σου περιγράψουν τα συναισθήματα που βίωσαν, αλλά και από τους φίλους τους τι συναισθήματα πιστεύουν ότι βίωσαν. Αναφέρεσαι στην αφορμή και την αιτία της σύγκρουσης  και του ρωτάς  για τη σημασία που έχει γι αυτούς.

Τους απευθύνεις ερωτήσεις όπως: Ας παίξουμε ένα παιχνίδι και αλλάξτε ρόλους. Τι συναισθήματα έχεις τώρα που είσαι στη θέση του; Τι γνώμη έχετε για τη βία; Πιστεύεις ότι λύσατε το πρόβλημά σας; Τι θα έπρεπε να είχατε κάνει; Τώρα πως νομίζετε ότι θα λύνατε τη διαφορά σας;  Νομίζω ότι είναι σωστό να ζητήσεις (ή να ζητήσετε) συγγνώμη και να δώσετε τα χέρια.  Το ξέρω ότι δεν είναι εύκολο, αλλά νομίζω ότι είναι η λύση. Τι λέτε; Τι ποινή προτείνεις για τον ή τους συμμαθητές σου;

Πάντα εδώ λύνονται οι συγκρούσεις. Τους προτρέπεις να κάνουν μια αγκαλιά μεταξύ τους  και με τους φίλους τους και μαζί σου. Κάποιες φορές σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να παρασυρθείς από τα συναισθήματά σου. Δεν είναι κακό, θα ήταν όμως προτιμότερο να μην γίνει. Στη συνέχεια τους κερνάς ένα τσάι ή ένα χυμό ή καλλίτερα τρώτε κάτι όλοι μαζί. Το μόνο που ακούγεται τώρα είναι γέλια και χαρούμενες φωνές. Τους προτρέπεις να κάτσουν μαζί στο θρανίο και να έρχονται να σου λένε τα νέα τους. Πολλά παιδιά γίνονται μετά οι καλύτεροι φίλοι!

Περνάς και συ από την τάξη και τους ρωτάς με νόημα: τι κάνετε, πως περνάτε; Δηλαδή ελέγχεις τη κατάσταση για καιρό και  παίρνεις τις πληροφορίες σου από τον υπεύθυνο τάξης, τον οποίο βέβαια ενημερώνεις για το συμβάν. Δεν ξεχνάς το γεγονός μόλις λήξει. Η λήξη  μπορεί να είναι φαινομενική (δεν μου έχει συμβεί ποτέ, αλλά είναι πιθανό). Ενημερώνεις για το γεγονός και για τον τρόπο που το χειρίστηκες τους γονείς και τον  ειδικό (από τον Συμβουλευτικό Σταθμό Νέων).

Στο στάδιο της έρευνας αν δεις ότι κρύβονται άλλες καταστάσεις (ενδοοικογενειακή βία, εγκατάλειψη κλπ.) απευθύνεσαι αμέσως  στον ειδικό (πχ Συμβουλευτικό σταθμό νέων).

Δεν θα ξεχάσω ποτέ το μαθητή της Α΄ τάξης, (τώρα είναι στο Λύκειο), θύμα bullying από το Δημοτικό  που έλεγε στη μητέρα του : «Μαμά μήπως είμαι gay και δεν το καταλαβαίνω;»

Σε αυτόν είναι αφιερωμένη η αναφορά μου.