Οι νέες τεχνολογίες στη ζωή μας

Ο Μιχάλης Δερτούζος, σημαντικός Έλληνας και πρωτοπόρος της τεχνολογίας, δίνει απαντήσεις σε θέματα σχετικά με τις νέες τεχνολογίες και το μέλλον της ανθρωπότητας.

­ Ποιες είναι οι κυριότερες νέες τεχνολογίες που θα καθορίσουν το μέλλον;

«Η έμφαση δεν δίδεται στις τεχνολογίες αλλά σε αυτό που θα κάνουν για τη ζωή μας. Θα μας περιτριγυρίζουν χιλιάδες προϊόντα της επανάστασης της πληροφορίας αλλά ποτέ δεν θα τα σκεφτόμαστε ως τεχνολογία της πληροφορίας. Απλώς θα ανήκουν στην καθημερινή ρουτίνα μας και θα επηρεάζουν εξίσου την προσωπική και την επαγγελματική ζωή μας».

­ Μπορείτε να μας δώσετε ένα παράδειγμα;

«Ας υποθέσουμε ότι είστε Γάλλος και πουλάτε παπούτσια. Στον αυριανό κόσμο, αντί να πουλάτε παπούτσια σε κατάστημα, θα μπορείτε να το κάνετε από το σπίτι σας. Θα μπορείτε να πουλάτε παπούτσια σε Γάλλους ανά τον κόσμο οι οποίοι θα κάθονται μπροστά από τον υπολογιστή τους και θα βλέπουν τα προϊόντα που θα τους δείχνετε. Θα σας ρωτούν πόσο θα κρατήσει το δέρμα και τι είναι της μόδας. Εσείς θα χρησιμοποιείτε την τεχνολογία για να παρουσιάσετε παπούτσια που ίσως έχουν κατασκευαστεί στο Μιλάνο. Μόλις κλείνει η συναλλαγή, τα παπούτσια θα στέλλονται στον αγοραστή, ο οποίος θα τα παραλαμβάνει εντός δύο ημερών».

­ Προαναγγέλλετε την εποχή των «πανταχού παρόντων υπολογιστών», των «σκεπτομένων αντικειμένων» και των «έξυπνων δωματίων». Πώς θα μοιάζει η καθημερινή ζωή μας;

«Όλα αυτά είναι βασικά το ίδιο πράγμα. Η κεντρική ιδέα είναι ότι οι υπολογιστές θα είναι κτισμένοι στο περιβάλλον σας αντί να έχετε έναν υπολογιστή. Αντί να έχετε έναν κομπιούτερ πάνω στο γραφείο σας, θα υπάρχουν υπολογιστές παντού: στους τοίχους, στην κουζίνα σας, στα ρούχα σας κλπ. Θα σας προσφέρονται υπηρεσίες πληροφορικής όπου και αν είστε, αντί να υπάρχουν μόνο σε ένα σημείο. Θα μπορείτε λ.χ. να πηγαίνετε στην κουζίνα σας ή να της τηλεφωνείτε από τη δουλειά και να λέτε: «Ετοίμασε, σε παρακαλώ, Σατομπριάν για τέσσερις».

­ Και το «σώμα-νετ»;

«Το σώμα-νετ είναι ένα δίκτυο που θα φοράτε μέσα στα ρούχα σας και θα σας επιτρέπει να συνδυάζετε όλες τις συσκευές που συνήθως κουβαλάτε πάνω σας: γουόκμαν, ραδιόφωνο, βίντεο γουόκμαν, κινητό τηλέφωνο, ηλεκτρονική ατζέντα κλπ. Το σώμα-νετ τα ενοποιεί όλα έτσι ώστε να έχετε μόνο μία συσκευή στα γυαλιά σας. Τα γυαλιά αυτά θα έχουν και ένα μικρόφωνο για να μιλάτε στο τηλέφωνο».

­ Πόσο σύντομα να αναμένουμε ότι όλα αυτά θα γίνουν μέρος της καθημερινής ζωής μας;

«Μερικά θα τα δείτε πολύ σύντομα, όπως τα συστήματα κατανόησης φωνής που θα αποτελέσουν μια από τις σπουδαιότερες ανακαλύψεις της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα. Σήμερα, λ.χ., καλείτε έναν αριθμό για να μάθετε το δελτίο καιρού. Φανταστείτε ότι θα μπορείτε να κάνετε το ίδιο πράγμα για να μάθετε τις τιμές των μετοχών ή την επόμενη πτήση για Ρώμη ή για να διαβάσετε τα e-mail σας, αλλά όλα αυτά θα τα μαθαίνετε μέσω της φωνής σας. Εντός πέντε-επτά ετών η τεχνολογία αυτή θα έχει αναπτυχθεί κατά 95%. Κατόπιν θα ακολουθήσει η οπτική τεχνολογία και θα γίνει μάλλον πολύ σημαντική. Αν θα δείξετε κάτι στη μηχανή, θα καταλάβει τι της δείξατε: χειρονομία, έκφραση προσώπου ή ένα αντικείμενο. Η τεχνολογία που θα αφορά την αφή θα κυκλοφορήσει λίγο αργότερα.

Σε άλλους χώρους μπορεί να μη συμβεί τίποτε ή να συμβεί κάτι σε 100 χρόνια, όπως οι φόρμες σώματος που θα μπορούν να αισθάνονται και να μεταδίδουν τις κινήσεις σας ώστε να τις αισθανθεί ένα άλλο άτομο».

­ Πολλοί θεωρούν σήμερα ότι το να συνδέσουμε τους εγκεφάλους μας με τους υπολογιστές είναι η απόλυτη επικοινωνία ανθρώπου και μηχανής.

«Ανοησίες. Γνωρίζουμε πολύ λίγα για τον εγκέφαλο σήμερα. Αν βάλουμε ένα μικροτσίπ μέσα στο μάτι για να βοηθήσουμε κάποιον που έχει κατεστραμμένο αμφιβληστροειδή αλλά υγιές οπτικό νεύρο, τότε εγώ λέω ότι μπορούμε να το καταφέρουμε επειδή γνωρίζουμε τα ηλεκτρικά σήματα στο επίπεδο του ματιού. Αλλά αν θέλετε να πάτε βαθύτερα, όπως σε οποιαδήποτε από τις διαδικασίες της σκέψης, τεχνικά δεν είναι δυνατόν. Φανταστείτε όμως ο εγκέφαλός μου να ήταν συνδεδεμένος με τον δικό σας και να επηρεαζόσασταν από τις σκέψεις μου ­ θα τρελαινόσασταν. Στην κοινωνία είναι απαραίτητος ο μεταξύ μας διαχωρισμός ώστε τα άτομα να προχωρούν και να επιτυγχάνουν τους σκοπούς τους. Και τελικώς, ηθικά και, για πολλούς, θρησκευτικά είναι κακή ιδέα να παραβιάζεται η ιερότητα του ανθρωπίνου σώματος».

­ Στο βιβλίο σας «Τι μέλλει γενέσθαι» λέτε ότι οι τεχνολογικές εξελίξεις θα μας χαρίσουν πρόσβαση στην Αγορά της Πληροφορίας. Μπορείτε να το εξηγήσετε;

«Βρισκόμαστε ήδη μέσα και πηγαίνουμε όλο και πιο βαθιά καθημερινά. Πρόκειται για την ιδέα τού να έχεις τους ανθρώπους και τους υπολογιστές τους διασυνδεδεμένους ώστε να μπορούν να κάνουν τρία πράγματα: να αγοράζουν, να πωλούν και να ανταλλάσσουν ελεύθερα πληροφορίες και υπηρεσίες πληροφοριών».

­ Πώς θα αλλάξει η προσωπική ζωή μας;

«Σχεδόν σε κάθε επίπεδο. Το πρωί θα σας ξυπνάει ένα τραγούδι το οποίο θα σας το παρέχει η υπηρεσία αφύπνισής σας. Το τραγούδι αυτό δεν θα το έχετε ξανακούσει αλλά θα σας αρέσει. Η υπηρεσία θα γνωρίζει τα γούστα σας και θα επιλέγει τα τραγούδια που είναι πιο κοντά στις προτιμήσεις σας. Κατόπιν, μπορεί να σας βοηθήσει να διαλέξετε τα ρούχα σας και να σας υπενθυμίσει πού πρέπει να πάτε εκείνη την ημέρα. Αργότερα, καθώς θα διαβάζετε τα νέα, θα σας πληροφορήσει ότι ένας από τους φίλους σας αρραβωνιάστηκε ενώ συγχρόνως θα σας δίνει και τις διεθνείς ειδήσεις. Και θα μπορείτε να συνεχίσετε έτσι όλη την ημέρα σας: με τα θέματα υγείας, τα ραντεβού σας, τις αγορές και πωλήσεις σας, τη διασκέδασή σας ­ κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα. Άλλωστε μπορείτε να σκεφθείτε μια δραστηριότητα που δεν θα επωφεληθεί από την Αγορά της Πληροφορίας;».

­ Οι προσωπικές σχέσεις και η αισθηματική ζωή;

«Φανταστείτε τους ηλικιωμένους που ζουν μόνοι τους. Ένα από τα πράγματα που θα μπορούν να κάνουν στην Αγορά της Πληροφορίας είναι να ανοίγουν την οθόνη τους και να επικοινωνούν με τους φίλους τους. Σήμερα αυτό γίνεται μέσω e-mail, αύριο θα βλέπουν και εικόνα στην οθόνη τους. Θα μπορούν να εμπλουτίζουν τη μοναχική ζωή τους με ανθρώπινες σχέσεις».

­ Δεν νομίζετε ότι υπάρχει ένα στοιχείο «Μεγάλου Αδελφού που μας παρακολουθεί» σε όλες αυτές τις νέες τεχνολογίες;

«Αντιθέτως. Ο Μεγάλος Αδελφός την έχει άσχημα γιατί η Αγορά της Πληροφορίας φέρνει σε επαφή εκατομμύρια ανθρώπους σήμερα. Σε μία δεκαετία θα συνδέει ως και ένα δισεκατομμύριο. Χάρη σ’ αυτήν θα ακούγονται οι φωνές των ανθρώπων, έτσι θα έχει πολύ μεγάλη επιρροή εκδημοκρατισμού. Και δεν πρόκειται για τη φωνή ενός μεμονωμένου περιοδικού ή ενός μεμονωμένου τηλεοπτικού σταθμού. Είναι το ακριβώς αντίθετο από αυτό που είπατε. Διώχνει μακριά τον Μεγάλο Αδελφό.

Η συγκεκριμένη τεχνολογία μάς καθιστά πολύ πιο ικανούς να ακουστούμε και να ακούσουμε τους άλλους. Δείτε πόσο γρήγορα κυκλοφόρησε ανά τον κόσμο η έκθεση του Σταρ για τον πρόεδρο Κλίντον».

­ Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις των αλλαγών αυτών στην κοινωνία ως σύνολο;

«Είμαστε οι ίδιοι αρχαίοι άνθρωποι που ήμασταν πάντα. Οι αλλαγές αυτές είναι τα εργαλεία. Αλλάξαμε ριζικά με την εισαγωγή των αυτοκινήτων ή του ηλεκτρισμού; Αν πιστεύετε ότι η απάντηση είναι θετική, τότε θα αλλάξετε το ίδιο ριζικά με την τεχνολογία της πληροφορίας. Κατ’ εμέ, αυτές δεν είναι ριζικές αλλαγές».

­ Πόση από την πραγματικότητά μας θα γίνει εικονική;

«Όχι πολλή. Πιστεύω ότι οι άνθρωποι έχουν κοινή λογική. Πολλοί φοβούνται ότι θα επιβληθεί μια παγκόσμια κουλτούρα που θα ομογενοποιήσει τους πάντες. Αυτό είναι ανοησία. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση λ.χ. όλα τα μέλη μιλούν αγγλικά. Αυτό άλλαξε με κάποιον τρόπο την κουλτούρα των Ιταλών, των Γάλλων ή των Ελλήνων; Απλώς εισήγαγε ένα πολύ λεπτό στρώμα κοινών πολιτιστικών προτύπων. Το ίδιο θα συμβεί με την Αγορά της Πληροφορίας. Θα εισαγάγει λίγα κοινά πρότυπα, αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι, οι φυλές και τα έθνη θα παραμείνουν σχεδόν όπως είναι σήμερα».

­ Μπορούν οι νέες τεχνολογίες να λύσουν μερικά από τα παλαιά ανθρώπινα προβλήματα;

«Μπορούν επίσης και να τα κάνουν χειρότερα. Αυτό που με φοβίζει περισσότερο είναι το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών. Οι πλούσιοι μπορούν να προμηθευθούν τις νέες τεχνολογίες, να γίνουν πιο παραγωγικοί και πιο πλούσιοι, ενώ οι φτωχοί θα μείνουν πίσω».

­ Τι θα γίνει στις πλούσιες κοινωνίες με εκείνους που δεν είναι έτοιμοι να δεχθούν τις νέες τεχνολογίες;

«Οι άνθρωποι αντιστάθηκαν στα αυτοκίνητα πριν από 100 χρόνια. Αλλά σήμερα οι περισσότεροι έχουν προσαρμοστεί και το αν θα πρέπει να αγοράζουμε ή όχι αυτοκίνητα δεν αποτελεί ζήτημα προς συζήτηση στις εφημερίδες ή στο ραδιόφωνο. Έχουν ενσωματωθεί στην κουλτούρα μας».

­ Ωστόσο λόγω των αυτοκινήτων έχουμε τη μόλυνση. Υπάρχει ο κίνδυνος να εμφανιστεί ένα είδος τεχνολογικής ρύπανσης;

«Ναι. Κάθε φορά που εμφανίζεται μια τεχνολογία υπάρχουν πράγματα που μας βοηθούν και παρενέργειες που μας δυσκολεύουν. Υπάρχει η πυρηνική ιατρική και οι πυρηνικές βόμβες. Υπάρχει ο ηλεκτρισμός που φωτίζει τα σπίτια μας και η ηλεκτρική καρέκλα. Η ίδια η τεχνολογία δεν μας φέρνει το καλό ή το κακό. Οι άγγελοι και οι διάβολοι βρίσκονται μέσα μας, όχι μέσα στην τεχνολογία. Το πραγματικό ερώτημα είναι: Ανοίγεις την πόρτα σε μια νέα τεχνολογία και ακολουθείς την προσπάθεια των ανθρωπίνων όντων να ερευνήσουν και να βελτιώσουν τον εαυτό τους, παίρνοντας στη διαδρομή και ορισμένα δεινά, ή κλείνεις την πόρτα και μένεις με αυτά που έχεις; Εγώ προσωπικά προτιμώ να ανοίξω την πόρτα και να προχωρήσω».

­ Ποιες είναι οι ελπίδες και τα όνειρά σας για τον επόμενο αιώνα;

«Ελπίζω ότι μετά από τρεις επαναστάσεις ­ πρώτη η αγροτική, που βασιζόταν στο άροτρο, δεύτερη η βιομηχανική, που βασιζόταν στη μηχανή, και τρίτη η επανάσταση της πληροφορίας, που βασίζεται στους υπολογιστές ­ έχει φθάσει πλέον ο καιρός για μια επανάσταση που δεν θα βασίζεται σε αντικείμενα. Και θα ήθελα να δω να βιώνουμε μια τέταρτη επανάσταση κατά την οποία θα προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τον πιο πολύτιμο πόρο στη Γη: τους εαυτούς μας».

Το άρθρο δημοσιεύτηκε το 2008 στην εφημερίδα «Το Βήμα», παρ’ όλα αυτά είναι επίκαιρο και διαχρονικό. Επίσης περιέχεται στο βιβλίο «Έκθεση – Έκφραση, της Α’ Λυκείου»

Ο κ. Μάικλ Δερτούζος ήταν καθηγητής του ΜΙΤ στη Μασαχουσέτη των ΗΠΑ και διευθυντής του εκεί Εργαστηρίου της Επιστήμης των Υπολογιστών. Το 1980 αναφέρθηκε πρώτος στην Αγορά της Πληροφορίας. Εχει γράψει εκτενώς για αυτό το θέμα με αποκορύφωμα το τελευταίο βιβλίο του «What Will Be» («Τι μέλλει γενέσθαι»). Είναι επίσης συγγραφέας έξι ακόμη βιβλίων, μέλος της Εθνικής Ακαδημίας Μηχανολογίας των ΗΠΑ και της Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών της Αθήνας. Περισσότερα εδώ